I znów o froncie
wschodnim II wojny światowej. Ale tym razem o jego polskim rozdziale.
Tadeusz A.
Kisielewski „Janczarzy Berlinga. 1. Armia Wojska Polskiego 1943-1945”.
Dom Wydawniczy
REBIS, Poznań 2014.
Jest
to interesująca monografia (ale z licznymi, ciekawymi komentarzami i
refleksjami historycznymi, wykraczającymi poza tematykę tytułową) dziejów
tej polskiej formacji wojskowej, która walczyła z Niemcami u boku i pod
zwierzchnictwem armii ZSRR.
Autor
szczegółowo przedstawia genezę jej powstania, kreśli sylwetkę generała Zygmunta
Berlinga - karierowicza, ale bynajmniej nie komunisty. Otoczonego, a z czasem
osaczonego przez niedorżniętych przez Stalina nielicznych przedwojennych
KPP-owców, skupionych w Centralnym Biurze Komunistów Polski i wokół Wandy
Wasilewskiej. Autor wszystkich skrupulatnie wymienia oraz opisuje ich losy,
często wiodące od niewolniczej pracy w sowieckim łagrze do ministerialnych
karier w PRL.
Faktycznymi
bohaterami książki są jednak zwykli żołnierze, którzy najczęściej tylko dlatego
trafili do wojska dowodzonego przez podpułkownika WP (w 1943 r.) Zygmunta
Berlinga, ponieważ nie zdążyli, albo im nie pozwolono dotrzeć do armii generała
Władysława Andersa. Tadeusz A. Kisielewski przedstawia cały szlak bojowy 1. Dywizji
Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, 1. Polskiego Korpusu i wreszcie 1. Armii
Wojska Polskiego. Opisuje wszystkie ważniejsze bitwy, odrzucając tło
propagandowe towarzyszące im przez większość epoki PRL (tj. do lat 80-tych ub.
wieku, gdy już prawda o bitwie pod Lenino zaczynała pojawiać się także w
oficjalnych publikacjach). Nie unika przy tym kwestii dotychczas najchętniej przemilczanych
przez historyków - przypadków dezercji na stronę niemiecką oraz molestowania seksualnego
żołnierek - platerówek przez przełożonych.
Ponadto
autor wymienia wszystkie jednostki wojskowe tworzące opisywaną formację, ich
stany liczebne, poniesione straty w bojach - co już książce nadaje charakter
także naukowy (potwierdzają to również staranne cytaty i przypisy).
Reasumując,
jest to książka „jak znalazł” dla miłośników historii pragnących pogłębić
wiedzę nt. żołnierzy w polskich mundurach ale z niekonstytucyjnymi orzełkami na
czapkach, którzy w 1944 r. przyszli do Polski ze wschodu - skąd się wzięli, kto
nimi dowodził, jak walczyli, oraz jakie były ich powojenne losy. Wiedzę bez
przekłamań i przemilczeń, jakże często towarzyszących temu tematowi w publikacjach
mających charakter propagandowy (w przeszłości i obecnie).
