Zbliża się grudzień, miesiąc „podarunkowy”, gdyż w nim
najpierw dzień św. Mikołaja, a później gwiazdka. Tradycyjnie
preferuję i polecam prezenty książkowe. Podobnie uważających zachęcam do
odwiedzin katalogów tematycznych tego blogu – dużo wskazanych tam publikacji
powinno być dostępnych w księgarniach internetowych. Warto też się jednak
pospieszyć. Dokonanie odpowiedniego wyboru, złożenie i realizacja
zamówienia zajmą dobrych kilka dni, a poza tym niektórych poczytnych tytułów
może niebawem zabraknąć.
Olivier
Wieviorka „Totalna historia II wojny światowej”
Wydawnictwo
Poznańskie sp. z o.o., Poznań 2025
Tematyka
drugiej wojny światowej oraz biografie przywódców państw w niej
uczestniczących są (i będą) ważnym działem tej Czytelni Książek
Historycznych. Poprzednio polecałem Państwu opracowania autorstwa historyków
amerykańskich, brytyjskich, niemieckich, polskich, rosyjskich i włoskich –
nacje wymienione w porządku alfabetycznym, wszyscy autorzy do odnalezienia
w katalogu tematycznym 7. Dotychczas jednak nie miałem okazji
zapoznać się z kompleksową monografią (jak w tytule) będącą dziełem historyka
francuskiego. Lukę pomogło wypełnić Wydawnictwo Poznańskie, tłumacząc tę książkę
prof. Oliviera Wieviorki wydaną we Francji dwa lata temu. Polski wydawca
nie zamieścił wzmianki o autorze.
Z Wikipedii
( https://en.wikipedia.org/wiki/Olivier_Wieviorka ) dowiadujemy się, że autor,
rok ur. 1960, z pochodzenia „po mieczu” jest polskim Żydem. Prawdopodobnie
więc jego dziadek (zamordowany w Auschwitz) lub jeszcze wcześniejszy antenat
nosił rodowe nazwisko o wdzięcznym brzmieniu Wiewiórka.
Książka
faktycznie zawiera całościowe (totalne) omówienie genezy, przebiegu i następstw
drugiej wojny światowej. Autor wnikliwie pochyla się nad każdym teatrem działań
wojennych, żadnego z nich nie traktując po macoszemu. Wraz z nim
przebywamy na frontach w Europie od Atlantyku po Kaukaz i Wołgę, w Afryce,
w Azji, na wodach Atlantyku i Pacyfiku, docieramy prawie do brzegów Australii.
Chronologicznie śledzimy zmagania całych armii i flot (morskich oraz
powietrznych) państw Osi i Koalicji. Poznajemy charaktery i militarne
zdolności ich dowódców. Co pewien czas autor przytacza wspomnienia również niższych
oficerów i zwykłych żołnierzy liniowych. W orientacji bardzo pomagają
liczne mapki poglądowe. Ale to tylko jeden z aspektów historii tytułowej
wojny. Równie ważnymi i podobnie szczegółowo przeanalizowanymi są nw. tematy.
§ Dyplomatyczne,
ideologiczne i ekonomiczne motywacje przywódców państw przystępujących do
wojny, czy to w roli agresora, czy strony napadniętej.
§ Olbrzymia rola
logistyki wojennej, czerpiącej moc z nieustającej produkcji uzbrojenia
oraz innego sprzętu i materiałów niezbędnych na polu walki, od czołgów, armat,
samolotów i okrętów, po środki transportu, amunicję, umundurowanie i wyżywienie.
§ Sytuacja wewnętrzna
państw biorących udział w wojnie, zachowanie się ludności cywilnej, rola
aparatu państwowego w dopilnowaniu mobilizacji społeczeństw; wpływ
bombardowań lotniczych na warunki życia i pracy (duży) i morale
(niewielki).
§ Sytuacja na terenach
okupowanych: egzekucje, prześladowania, przymusowe wysiedlenia, masowe
ucieczki, tragedie dotykające ludność cywilną; autor odrębnie przy tym omawia genezę,
organizację i rozmiary Holokaustu.
§ Dyplomacja czasu wojny:
polityczne (militarne i terytorialne) żądania ZSRR, postępująca z czasem
dekompozycja obozu państw Osi.
§ Rola „materiału żołnierskiego”
- autor charakteryzuje stan wyszkolenia, indywidualne motywacje, skład
demograficzny poszczególnych armii, podkreśla też silną indoktrynację
ideologiczną, jakiej byli skutecznie poddawani żołnierze Niemiec, Japonii i ZSRR.
§ Działalność ruchu
oporu, powstania organizowane (z różnym skutkiem) na terytoriach
okupowanych w obliczu zbliżającego się frontu.
§ Powojenna planowana
i faktyczna organizacja świata przez zwycięzców; postępujące zniewolenie
państw Europy wschodniej, wojna domowa w Grecji.
Podkreślam,
iż autor skrupulatnie analizuje działalność wszystkich stron uwikłanych w drugą
wojnę światową. Przedstawia sytuację zarówno w Stanach Zjednoczonych, bezpośrednio
niedotkniętych działaniami zbrojnymi, jak i w Związku Radzieckim,
Trzeciej Rzeszy, Polsce oraz Japonii, dla których to państw skutki wojny były
straszne. A propos, odnośnie poloniców: odniosłem wrażenie,
iż prof. Wieviorka za bardzo nas nie kocha. Nadmienia, że Stalin w 1939 r.
zabrał tylko kawałek przedwojennego obszaru Polski, a przecież było to
dokładnie 52% („kawałek” natomiast z tego nam tylko w 1945 r. oddał
– Łomżę, Białystok i Przemyśl). Autor kilkakrotnie przypisuje Polakom bardzo
duży antysemityzm, choć również podkreśla rolę podziemnej Rady Pomocy Żydom (Żegoty)
w niesieniu pomocy prześladowanym i mordowanym Żydom. Napomyka też o polskim
wstępie do rozszyfrowania Enigmy, opisuje naszą wojnę obronną 1939 r., wymienia
oddziały polskie walczące później na Zachodzie, wskazuje bitwy, w których
uczestniczyły. Za to zupełnie przemilcza udział naszych jednostek w walkach
na froncie wschodnim, tak jakby liczne (w 1945 r.) Pierwsza
i Druga Armia Wojska Polskiego w ogóle nie istniały. Mimo wszystko jednak
uważam, że książka prof. Wieviorki dość wszechstronnie i interesująco
przedstawia historię drugiej wojny światowej, zasługując na stałe miejsce w bibliotece
domowej. Ale bardzo ją chwaląc przy okazji też stwierdzam, że zauważyłem nieliczne,
drobne usterki polskiego tłumaczenia (stylistyczne), a na str. 493
(wiersze 13/14 od dołu) nawet błąd ortograficzny: „jego przywódstwa” zamiast „jego
przywództwa” (treść dotyczy gen. de Gaulle’a). Ale to tylko jedyny
taki błąd na 878 stron książki (tyle liczącej razem z przypisami,
źródłami i bibliografią oraz indeksem).
