Dziś
jeszcze bardziej „przekrojowo”. Całą ponadtysiącletnią historię Polski
analizujemy przez pryzmat wydarzeń „na miarę epoki”.
Kamil
Janicki [kier. zesp.] „Chwile przełomu. 25 wydarzeń, które zmieniły
dzieje Polski”
Wydawca
Bellona, Warszawa 2021
Zgodnie
z liczbą podaną w tytule, na książkę składa się 25 krótkich, co
najwyżej kilkunastostronicowych esejów historycznych, których odrębnymi autorami
są: Kamil Janicki (zarazem kierownik zespołu redakcyjnego), Dariusz Kaliński,
Rafał Kowalczyk, Piotr Kroll, Michael Morys-Twarowski, Sebastian Pawlina,
Maciej A. Pieńkowski, Agata Sosnowska i Paweł Stachnik. O każdym
członku zespołu znajdziemy zwięzłą notkę informacyjną na końcowych stronach
347-349.
Na
ponad 300 stronach książki autorzy prowadzą nas przez stulecia historii
Polski – od czasów przedpiastowskich aż po upadek komunizmu w 1989 roku.
W naszych dziejach wyodrębnili wydarzenia „na miarę epoki”, które
spowodowały dalszy, właśnie taki a nie inny, bieg historii. Nie
ograniczyli się do ich opisów, ale również przeanalizowali przyczyny oraz
możliwe wersje alternatywne. Niekiedy także przywoływali odmienne opinie
wyrażane w polskiej historiografii. W zakończeniu każdego z 25 rozdziałów
zamieścili wykaz publikacji szerzej traktujących o konkretnym problemie
(„Dowiedz się więcej”). Wymieniać wszystkich tych 25 tematów nie będę. Gwoli
zaciekawienia podam tylko, iż autorzy wzięli na warsztat m.in.:
§ problemy sukcesji
dynastycznej Piastów, Jagiellonów i Wazów,
§ przyczyny upadku
Rzeczypospolitej szlacheckiej – zarówno te bezpośrednie, skutkujące trzema
rozbiorami, jak i pośrednie, dużo wcześniejsze, bardzo osłabiające
państwo,
§ „polską” politykę
Napoleona i jej wpływ również na przemiany społeczno-ekonomiczne w Księstwie
Warszawskim, a następnie utrzymane w Królestwie Kongresowym,
§ wojnę
polsko-bolszewicką lat 1919 i 1920, w tym przełomowe znaczenie
zwycięskiej bitwy warszawskiej,
§ katastrofę Września 1939,
przyczyny polityczne i militarne, możliwe scenariusze alternatywne,
§ wpływ geopolityki
zachodnich aliantów na słabnącą pozycję Polski w latach II wojny
światowej (od partnera do uciążliwego petenta),
§ instalację, rozwój i upadek
komunizmu w Polsce i Europie środkowo-wschodniej.
Skrótowe
potraktowanie tak wielu tematów mogłoby sugerować, że to jakiś „kurs
podstawowy” – historia Polski „dla początkujących”. Tak absolutnie nie jest.
Autorzy bowiem uzupełniają treść esejów o nieraz nieznane szczególiki,
własne przemyślenia, zastanawiają się nad przyczynami tytułowych
25 wydarzeń, jak też nad skutkami możliwych ich wersji alternatywnych.
Wszystko to powoduje, że lektura proponowanej dziś książki okazuje się bardzo
interesująca, pasująca w sam raz np. na dłuższą podróż, urlop, czy na
weekend, gdy zawiedzie pogoda. Ponadto różnorodność tematyki powoduje, iż nie
ma potrzeby czytania rozdziałów po kolei. Możemy, korzystając ze spisu treści znajdującego
się na początku książki, zacząć od tematów najbardziej nas interesujących.
Osobiście najpierw przeczytałem po kolei rozdziały 19-25, a następnie 18-1
(czyli lekturę całej książki zakończyłem na rozdziale 1).
