Anna Grażyna Kister „Wstyd. Krótka historia komunizmu w Polsce do 1945 r.”
Wydawnictwo LTW, Łomianki 2019
Faktycznie – to krótko opowiedziana historia. Autorka dość zwięźle opisała, skąd się wzięli polscy komuniści, przypomniała ich losy do 1945 r. (w kraju i za granicą), wreszcie przedstawiła sposób przejęcia przez nich władzy w Polsce w latach 1944 i 1945. W treść książki wplotła króciutkie biogramy wybranych, ważnych postaci polskiego ruchu komunistycznego.
Przypuszczam, że niektórzy czytelnicy mogą odczuć po lekturze pewien niedosyt. Znaczną część opisywanych wydarzeń i postaci autorka bowiem prezentuje jakby tylko wstępnie, w zarysie ogólnym. Nie jest to zarzut, tak chyba należało postąpić, chcąc się utrzymać w tytułowej konwencji książki oraz jej niedużym formacie i objętości (240 stron).
Osoby, które po przeczytaniu tej publikacji i zaciekawione jej tematyką zapragną poszerzyć wiedzę, pozwolę sobie skierować do katalogu tematycznego nr 3 naszej czytelni. Jak również zachęcam do przeczytania dwóch, nieomówionych na blogu, popularnonaukowych opracowań przeczytanych przeze mnie jeszcze w czasach, gdy nie dzieliłem się w Internecie wrażeniami z lektur:
„Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy 1941-1944” – autor: Piotr Gontarczyk,
„Armii Ludowej dylematy i dramaty” – autor: Ryszard Nazarewicz.
Aha, byłbym zapomniał. O tragicznych losach polskich komunistów w ZSRR pisze też Nikołaj Iwanow w pracy pt. „Zapomniane ludobójstwo. Polacy w państwie Stalina. Operacja polska 1937-1938” (książka omówiona na blogu, vide katalog alfabetyczny A-K lub katalog tematyczny nr 6).
Z zastrzeżeniem jak powyżej, książkę p. Anny Grażyny Kister uważam za doskonały przewodnik po opisywanych czasach i osobach. I, jak każdy przewodnik, zawierający raczej tylko syntetyczne informacje.
Ale owo słówko „raczej” napisałem nieprzypadkowo. Uważając się za znawcę tytułowego tematu znalazłem bowiem w książce dwie nieznane mi (albo zapomniane) informacje, które – gwoli zachęty do lektury – poniżej przedstawiam.
Pierwsza – to wzmiankowana w rozdziale pt. „Rozwiązanie KPP” postać towarzyszki Justyny Sierp, boginki śmierci, organizatorki przyjazdów członków KPP z zagranicznych placówek do ZSRR, formalnie „na konsultacje”, a praktycznie w łapy towarzysza Jeżowa. Owa Justyna Sierp pełniła funkcję kuriera Kominternu i organizatora takich podróży wielokrotnie, doskonale zatem wiedziała, jaki los spotka wkrótce jej „podopiecznych”. Cytuję przypis ze str. 69: „Po stalinowskiej czystce w ZSRR zostało przy życiu około 100 polskich komunistów.”. Dodam, że spośród około 4 tysięcy tam przebywających.
Druga nieznana mi dotychczas informacja to kulisy organizacji imprezy sylwestrowej 1943/1944 w Warszawie, mającej być okolicznościowym spotkaniem towarzyskim, a przekształconej – początkowo bez wiedzy i zgody części gości – w … zebranie założycielskie Krajowej Rady Narodowej. Goście protestujący i próbujący opuścić mieszkanie zostali powstrzymani przez członków obstawy z Gwardii Ludowej. Pogodzili się zatem z losem i weszli w skład utworzonej właśnie KRN.
Generalnie – książka mi się spodobała, kilka zauważonych drobiażdżków natury edytorskiej pomijam. Na str. 100 w tekście przyciemnionym proszę tylko wyrazy „Po lipcu 1944 r.” koniecznie zastąpić wyrazami „Po lipcu 1945 r.”. Chodzi tam bowiem o repatriację polskich żołnierzy z Zachodu do Polski, rozpoczętą po tym, gdy w lipcu 1945 r. alianci zachodni uznali warszawski Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej.
